De vuurleupers va ós narresjip zunt truuk te bringe tot rónk 2600 v.C. In 't ouwe Babylon voeët ins i 't joar al ing sjip durch de sjtroate. Dat woeëd gesjlept durch de óngeste loag va de bevolking. Die houw 't deë daag óch vuur 't zegge. Evvel óch hüjtsedaags deed inge sjieëpswage zieng runde en dat mit name durch 't Limburgse land en de aagrenzende Prüse en Belzje kontreie. Dat sjip is de Blauw Sjuut va Heële, bemand durch 't gelieknamige Gilde.
Al ruum 70 joar vieët de zótteboot ing aantal daag vuur 't egelige vasteloavesfes rónk en hoakt doa-mit i óp de gebuëtenis i 't joar 1133 i 't aa de oetlopers va de Eifel geleëge dörpke Inda, 't hüjtsedaagse Kornelimünster.
I Heële is die Inda-sjuut noeëts geweë, evvel 't is de verdeenste va de Heëlesje sjtadscarnavalsvereniging de Winkbülle geweë um i 1949 't fenomeen te claimen, de zótteboot i ieëre te hersjtelle en 't jieëker joar te loate oetvare. Dat letste is de verantwoordeligheed va 't Gilde Blauw Sjuut.
Dit broadersjap telt noe 14 vaste lede, die, jieëkerinne óp zieng specifieke talente, ing taak hant binne 't totaal va de Sjuutaagelegenhede. En dat is nit alling mér 5 daag en 4 nachte vaare in sjteë en dörper igehold weëde as welkome gaste; i tegendeel, de Blauw Sjuut vroagt óch boete 't sezoen izat, 't ganse joar durch e va jieëkerinne.
Of d’r naam ‘carnaval” waal of nit sjtamt va d’r sjeepswage “caris navalis” loate vier hei geer boete besjouwing. Feit is evvel dat al i ’t Babylonië va 2600 vuur Christus ee wagesjip durch de sjtroate trók bie gelegeheed va feslighede, die te vergelieke zint mit ós nuijoarsfés. Óp dizze wage toeënde inge persoeën va “lieëge kaste” mieëstal inge sjlaaf, dee inne daag as kuëning woeëd ge-ierd en aa wem de aa inge vors versjuldigde ieërbeed woeëd bewieëze.
D’r sjlaaf woeëd op die wies geliek aa zienge meester; de sjlavin geliek aa her meesteres. Dees umkiering va de maatsjappelige órde is i feite d’r wirkelige kern va de vasteloavendsviering en dee vinge vier d’r bis hüj nog i truuk; bievuurbild i d’r uëverdrach va d’r sjtadssjluëtel durch d’r burgemeester aa d’r hoeëglustigheed va de Zotte, Prins Carnaval. Óch de hüjtsedaagse Blauw Sjuut deed gee ibreuk óp de tradisie va die umkiering.
Weë zich verdeept i ’t waal e wee va vervloage ieëwe óndek mieërmoale sjieëpswages, die noa aaleiding va vruidevolle aaleidinge uëver land woeëte vuurtgetrokke. De Grieke en Romeine doge dit óngerwiel va hun Dionysiusfeste. Óch ózze Germaanse groeëteldere woar ’t narresjip nit vreëm.
I Zwede zint rotstékeninge gevónge oet ’t brónze tiedperk, die ing zónnesjeep oetbeelde en Tacitus makde melding va d’r zeewage va de Germaanse vruchbaarheedsgodin Nertus.
D’r naam “Blaue Scute” kómme vier vuur ’t ieësj teëge i ee gedich va Jacob va Oestvoerne (óch waal Oestvoren) i 1413. Hee vertelt doa-in va ee gilde, besjtoande oet vertegewoordigers va alle loage va de burgerij, die allenui ing groeëte óndeug , gemis of tekótkomminge kroge touwgemeëte. Same zouwe zie ing gilde vorme dat ing good heenkómme zóch óp de blauw sjuut. Vuur ’t mierendeel besjtóng dat gilde oet verlope adel, verwende riekeluiszoeëntjes, vraatzuchtige monnikke, geile nonne, sjtóm koopliede, en gesjeesde sjtudente. Gebreëke dus, die i terme va gekkigheed nóg te bezjwere leeke en die óetzich boane op hersjtel. Doarum woare va ‘t gilde oetgesjloate moordeneers, zieëruiber, branksjtichtere, hore en hoeëgverroaders.
De sjieëpsallegorie woar gans populair i de middelieëwe. Vuural i de satire. Hoeëgswaarsjienlig kunt doa de touwvoging “blauwe” va. Men hieëkelde ja i de sjpótgedichte óch de kirkelige uëverhede umdat blauw as sacrale kluur woeëd besjouwd, goaf men de sjuut dit blauwe mit.
Dit soat sjuut-gildes manifesteerde zich i tal va plaatsje óngerwiel va de middelieëwe. Zoeë berichte Van Oostvoerne dat ee dergelig gilde al lang vuur 1413 i Antwerpe hat besjtange, óngerwiel noaderhank óch ’s Hertogenbosch, Utrecht, Nijmegen, en Breda dergelige gildes houwe.
I Bergen op Zoom voor al i 1534 ing blauw sjuut rónk en óch i de twintigste ieëw zient vier i tal va plaatsje vuurlopers va de Heëlesje Blauw Sjuut ópduike zo-wie gezag i ’s Hertogenbosch en ópnui i Bergen op Zoom (1937). Mér óch Mestreech hat i de joare dartig ing blauwe sjuut i de vasteloavendsóptogh zieë mitvare.
Gememoreerd deent te weëde, dat ing va de ieësjte richtige bestsellers va de bookdrukkuns “Das Narrenschiff” va Sebastian Brant (1458 – 1521) is geweë en dat Jeroen Bosch (dee egelig Hiëronymus van Aecken heesjde) –waarsjienlig tussje 1490 en 1500 – “De Blauwe Scuyte” sjilderde, een kunswirk dat sinds 1918 i ’t Louvre i Paries bewóngerd kin weëde.
’'t Hujtsedaagse “Gilde Blauw Sjuut” i Heële hilt evvel 1133 aa as geboartejoar va zieng sjuut. ’t Baseert zich doabei óp d'r sjeepswage, dee i 1133 durch inge boer oet Kornelimünster (bie Oake) woeëd gebouwd, ing konstruksie dee woeëd vuurtgetrókke va Oake via Mestreech, Tongeren en St Truin noa 't hujtsedaagse Belsj - Brabantse pleëtsjke Zoutleeuw. ’t Is evvel mieë da waarsjienlig dat deë sjuut nit “Blaue Scuyt hat geheesje. Boavedien versjilde zie óp ee wezelig punt va de dinkbeeldige sjuute oet de hekeldichte va de middelieëwse sjtede. Dit versjil bestóng doa-in, dat de sjuut oet Kornelimünster va plaatsj noa plaatsj “voor” en dus nit, zoewie angere sjuute, binne de sjtadsgrenze bleef. En dat is noe richtig wat de Blauw Sjuut va de Winkbülle vanaaf d’r aanvank óch hat gedoa. Vare va plaatsj noa plaatsj, mér óch va land noa land.
’t Gebuëde va dit sjip óp rader is oetveurig ópgetekend i de kroniek va d’r abdij va St Truin, i de zoeëgenamde “Gesta Abbatum Trudodensis, woava i 1986 ing vertaling i de serie “Maaslandse Monografieën bie Van Gorcum versjeen. ’t Órgineel bevingt zich i de Rieksbibliotheek va Brussel, ’t sjtadsarchief va Mestreech hat d’r ing aafschrif va. Óngerwiel va de Togh va 1987 hat de gemeente Mestreech aa ’t Heëlesje Gilde heiva ing kopie gesjónke.
Zowie gezag, vermeld dit relaas uëver ’t wagesjip va Kornelimünster dat i 1133 inge boer oet Inda – zo-wie Kornelimünster i die tied hoosj – i inge busj noabei zieng woeënplaatsj ee sjip op rader timmerde. Dizze boer, deë in zieng umgeëving vöal las houw va de beëtere sjtand va die tied – ’t doe gehate weversgilde – kroog touwstimming va de rechterlige mach zich, gezeëte óp zieng sjuut, durch dat weversgilde te loate vuurtzeule. En zoeë trók d’r ing wat vreëme sjtoet va Inda noa Oake en va doa noa Mestreech.
De Mestreechtenere meende ’t vaartuug sjunder te motte make en hese d’r ing vaan óp. Zoë dus getooid, góng d’r sjieëpswage vervólges noa Tongeren en vandoa-oet noa St Truin. D’r abt va die letste sjtad, Rodolphus, inge tóch al durch jich geploagde maan, woar gaar nit ópgetoge uëver ’t versjiene va de sjuut. Heë zoog i ’t blauw gepienzelde sjip as ing wirkplaatsj va koade geeste, gebouwd mit heidense touwwieding. Puur duvelswirk dus, d’r abt numt ’t óch zoeë: ‘diabolicam technam”.
Gans zoeë bezurg woar Rodolphus uëver ’t feit dat de i zieng óge twiefelachtige roop va de sjieëpswage zich oetermate vlót uëver ’t land versjpreide. Uëveral langs de “sjeepsroute” óntsjtonge wuste fieëste mit oetsjpattinge va inge heftigheed, deë zoegaar de tóch nit zachzinige middelieëwer de hoare te berge doge reze. Ópgemirk is waal dat ’t nit de ópvarende woare, die dees orgies ópveurde, mér de plaatsjelige lüj die zich samepakde i ’t kielzog va de sjuut.
Um zieng sjtad noe teëge dit “duvels dink” te besjerme, reep d’r abt de hulp i va de hieër van Leuven en deë sjikde zieng leger oet um ’t sjeep te loate zinke. Mér heë houw boete de lüj va St. Truin gereëkend; die amuseerde zich kóstelig en wole dat óch zoeë hoate. Óch zoog graaf Giselbert ’t gouwe i va de bedoelinge va d’r hieër va Leuven en dat óngerwiel heë, as graaf va Duras, tóch loesterheed versjuldigd woar aa d’r Leuvense heersjer. Dus sjikde Giselbert óp zieng buët soldoate oet um sjuut en lüj bie te sjtoa.
Evvel vuurdat alletwieë de legers vöal ónheil houwe kinne aarichte, daagde va-oet Metz Adalbero, nónk va de zoeëne va de hieër va Leuve, óp. Dizze Adalbero, óch broor va de grave va Duras, dirigeerde alletwieë de kemphane i de richting va de óngerhandelingsdusj um doa de twist te besjlechte. Mér dit “vredesgesjprek” noam vöal tied i besjlaag, de lanterfantende legers woeëte ing prooi va verveëling en dus sjloge zie as tiedverdrief aa ’t klauwe en brandsjtichte. Doa-op góng de abdij va Rodolphus groeëtendeels i brank óp. Wie ’t bie dit alles d’r sjieëpswage va Kornelimünster vergóng, vermeld de kroniek joammergenog nit……
Ad Narragoniam, dat zoevöal wil zage wie “óp noa narreland” is de wapensjpreuk va ’t Gilde. ’t Broodersjap interpreteert ee en anger es volgt: ’t Is doel en plich oet te vare, grenze te sjlechte en d’r durch sjpass, humor en satire touw bie te drage dat de lüj kotter tot ee kómme. Bie ’t bezeuk va de Sjuut zint de egelige “drei dol daag” nit wied mieë, en doadurch zint de lüj ’t Gilde óch “heraut va d’r vasteloavend” goan numme. As hoesmerk veurt ’t Gilde de Sjuut va de titelpagina va ’t book va Johan Geiler von Kaiserberg oet 1510. Uëver ’t fenomeen “sjuut en narresjeep” zint durch de ieëwe hin tieëntalle beuk gesjrieëve. Oetveurige iformasie weëd gevónge i ónge mieë “Das Narrenschiff” va Sebastian Brant, “Het Gilde van de Blauwe Schuit” van professor dr. Herman Pley en i de kroniek va de abdij va St. Truin.
De Blauw Sjuut va Heële verenigt alle wezelige kenmerke va d’r Inda-sjieëpswage i zich en da vuural ’t trekke mit d’r sjieëpwage va plaatsj noa plaatsj, woabei uëveral bie aakoms fés woeëd gevierd. D’r umkiering va de maatsjappelige órde weëd gesymboliseerd durch ’t feit, dat de Blauw Sjuut i princiep die plaatsje aadeet, woava besjtuurdere bereid zint de óntvangs ten sjtadhoeze te loate plaatsjvinge. De middelieëwse satire va ’t “Gilde va de Blaue Scute” weëd óch noe nóch i ieëre gehoate. De oetveuring doava berust – zowie al ieëder aageduid, bie d’r woadveurder, d’r moelemeëker va de Blauw Sjuut, deë uëveral woa ge-ankerd weëd, de plaatsjelige touwsjtande danig óp d’r korrel numt.
I de hüjtsedaagse sjeepsroute weëde zoeën 25 ankerplaatsje aagedoa en weëde jieëker joar óch sjoeële, bejaardecentra, verpleegirichtinge en istitute vuur lüj mit ing mieëvoudige beperking bezóch. Same mit ’t bringe va vasteloavensvruid, steet bie dit alles ’t aakneupe va nuije vrundsjapsbeng óf ’t versjtevige va besjtoande – zoeëwaal i binne – as boeteland – vuuróp.
D’r vasteloavendsverein De Winkbülle, die i 1947 woeëd ópgerich en i feite is óntsjtange oet ing ruiterverein (vadoa d’r eëzel as wapedeer) sjtóng vuur ing bau ónmeugelige taak. Zie moeëte óptorne teëge óngerwiel langer besjtoande vasteloeavendsrieke i Kirchroa, Zitterd en Mestreech en óch próbere de lüj va Heële mit vastloavend i Heële te haote. Lógiesj woar doa-um dat men zóch noa meugelighede, woadurch De Winkbülle zich kóste óngersjeie. Vuural wool men de vasteloavendsviering gét sjpecifieks-eege geëve. Ing artikel va de hank va Mathias Kemp i ’t Handelsblad brach de lüj va Heële óp ing gedanke en dat bood oetkóms. Kemp besjreef i zieng sjtuk d’r togh va d’r boer oet Kornelimünster noa St. Truin. Gevólg: ónmiddelig begós i de “Oostelijke Mijnstreek” ee aatal enthousiast vasteloavendsvierders ing sjuut rónk inge wage te bouwe. De Heëlesje sjuut woar geboare. Zie vertrók óp ‘Vetdonnestig’ 1949 vuur höar “maiden-trip” en passeerde um genau 09.33 de Hollandsje-Duutsje pöal bie Vóls. De Sjuut voeët noa Rott(Vijlen), Méchele, Bócholtz, Broenssem, Zitterd, Gelaen, Beek e Vallekeberg en vadoa truuk noa de heemhave.
Va meet af-aa woeëd de Sjuut uëveral geesdriftig durch de plaatsjelige bevólking óntvange. Óch woare d’r vanaaf ’t ieësjte begin kolderieke aavalle óp ’t narresjip. I de noavolgende joare woeëd de togh oetgebreid mit bezeuke aa boetelandse vasteloavendsrieke. D’r historiesj gezieë belangriekste heiva is waal Kornelimünster, woa de sjuuteweeg hat gesjtange, mér óch in Oake, ’t territorium va d’r vasteloavendsverein “Öcher Penn”, en tal va Belgsje aalegplaatsje hant i de loop va mieë da inge hoave ieëw ing vuurname plaatsj igenómme óp d’r ankerrol.
Tót i ’t begin va de joare zieëvetig woar d’r inge klinge kern va “vaste ópvarende”, woa umhin jieëker joar wér ing nuij bemanning woeëd gevurmd, besjtoande oet lüj die zich i de loop van d’r tied óp d’r ee óf angere wies verdeenstelig houwe gemak vuur d’r Heëlesje vasteloavend. D’r Sjuutetogh woa i feite ing soat beloning. Noa die tied is de Blauw Sjuut ing mieë ónafhankelig besjtoa goa veure.
Dat gebuëde weliswoar ónger de vaan va De Winkbülle, mér qua órganisasie i de vurm va ing commissie mit ing groeëte mate va zelfsjtandigheed. Dat hool bievuurbeeld óch i dat die commissie vanaaf die tied her ege lede gong keze, nit langer mieë commissie hoosj, mér ófficieel “Gilde”woeëd. En aagezieë de Sjuut va mieë da plaatsjelige betekenis is, kenne die lede óch va boete d’r Heëlesje regio aagewórve weëde.
’t Autonome karakter va Sjuut en Gilde is uëveriges begin joare nuëgetig nóg ins bekrachtigd durch de joarvergadering va de Winkbülle en sjriftelig vasgelag, ónger mieë i ’t “Huishoudelijk Reglement”.
Behalve dat ’t Gilde ege interne verkezinge kint, hat ’t oeteraard óch ee ege besjtuur, sikkertariaat, archief, begroeëting, logo, wapesjpreuk, leed en vaan.
De verkezingsprocedure, woa-aa kandidaat bemanninslede zich dene te óngerwerpe, is sjtreng. ’t Gilde sjtelt hoeëge eise en terech, umdat ’t tussje de lede va ing sjieëpsbemanning, die dagelank ing zieër beperkte “lebensraum” hat, mót “klikke”. Dat wil zage dat de ópvarende mótte besjikke uëver ’t lestig te besjrieve “Sjuutegeveul”! ’t Welsjlage va ing Togh is i groeëte mate afhankelig va kameraadsjap, toleransie en soepele samewirking a boad. Doarum deent inge gegadigde vuur ’t vas-lidmaatsjap va ’t Gilde drei joar tot vólle tevredeheed va de uëverige Gildelede mit de Sjuut te zie mitgereesd, vuurdat die Gildelede hem via ing sjriftelige sjtumming as Gildebrooder i hun geledere ópnumme.
